ภูมิปัญญาท้องถิ่น ด้านอื่นๆ (อาหารพื้นบ้าน)

การทำข้าวแต๋นโบราณ อาหารพื้นบ้าน

นางอำนวย คำปัญญา หมู่ 9 ตำบลท่าวังตาล อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่

เบอร์โทร 080-1333539

ข้าวแต๋น  เป็นขนมไทยพื้นบ้านที่เชื่อว่าหลายคนคงเคยได้ลิ้มลอง หรือเคยได้รับเป็นของฝากจากแดนไกล        รู้หรือไม่ว่าที่มาของการทำข้าวแต๋นนั้นมาจากภูมิปัญญาพื้นบ้านในการถนอมอาหารของชาวบ้านภาคเหนือ    และได้ถูกต่อยอดจนกลายมาเป็นสินค้าของฝากขึ้นชื่อที่สามารถรับประทานได้ทุกเพศทุกวัย

ที่มาของข้าวแต๋น

การทำข้าวแต๋นเกิดขึ้นจากไอเดียการถนอมอาหารของชาวบ้านพื้นเมืองภาคเหนือ เพื่อแปรรูปข้าวเหนียวนึ่งที่เหลือเป็นจำนวนมาก ทั้งจากการรับประทานในแต่ละวันและการถวายพระสงฆ์ในวันสำคัญ        ทางพระพุทธศาสนา โดยนอกจากจะมีการนำมาอุ่นสำหรับรับประทานในวันถัดไปแล้ว ยังมีข้าวเหนียวที่เหลือมากพอที่จะสามารถแปรรูปเป็นของกินอย่างอื่นที่เก็บไว้ได้นานมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังสามารถพกติดตัวไว้คลายหิวระหว่างการเดินทางไกลหรือไปทำศึกสงครามในสมัยโบราณได้อีกด้วย ซึ่งข้าวแต๋นมักนิยมทำกันในเทศกาล   ปีใหม่เมือง หรือเทศกาลสงกรานต์ งานปอยลูกแก้ว และงานปอยหลวงของทางภาคเหนือ โดยมีกรรมวิธีคือ   การนำข้าวเหนียวที่ผ่านการนึ่งสุกแล้ว นำมาคลุกเคล้ากับน้ำอ้อย น้ำตาล นำไปตากแห้งและนำมาทอดกรอบ แล้วราดด้วยน้ำอ้อยที่เคี่ยวจนข้นเหนียวลงไปที่หน้าข้าวแต๋น เพื่อเพิ่มความหวามกลมกล่อมและชูรสชาติของข้าวแต๋นให้มีมิติยิ่งขึ้น ไม่นาน “ข้าวแต๋น” ก็ได้กลายเป็นสินค้าของกินและของฝากที่มีชื่อเสียงของทางภาคเหนือ   ทำให้เหล่าแม่ค้ามีการพัฒนาสูตรการทำให้มีจุดเด่นด้วยการผสมน้ำแตงโมลงในข้าวเหนียว เพื่อช่วยเพิ่มกลิ่นหอมและรสชาติหวานอร่อย จนได้กลายมาเป็น “ข้าวแต๋นน้ำแตงโม” ที่ทุกคนรู้จักในปัจจุบัน รวมไปถึงการเนรมิตรหน้าข้าวแต๋นต่าง ๆ ให้มีความหลากหลาย อาทิเช่น ถั่วลิสง ถั่วเขียว  งาดำ งาขาว สาหร่าย หมูหยอง ใบเตย และอื่น ๆ อีกมากมาย